Czy Nałęczów ma złoża torfu leczniczego?
Aktualizacja 25 lutego 2016 roku
Podczas roboczego posiedzenia Komisji Uzdrowiskowej Rady Miejskiej w Nałęczowie 23 lutego 2016 roku dyskutowano o możliwości rozszerzenia profilu uzdrowiska. Szerszy profil Nałęczowa to większa liczba kuracjuszy i impuls do rozwoju. Szansą mogą być lokalne złoża borowiny, ale znający się na rzeczy geolodzy są raczej sceptyczni. Warto też skorzystać z doświadczeń Krasnobrodu.
Postulat przekształcenia Nałęczowa z uzdrowiska jednoprofilowego (kardiologicznego) w dwuprofilowe (dodatkowo leczenie schorzeń układu ruchu) zgłosił radnym Stanisław Gil, dyrektor Sanatorium Uzdrowiskowego dla Rolników i jednocześnie przewodniczący Rady Nadzorczej Izby Gospodarczej „Uzdrowiska Polskie”. Wtórowała mu Mariola Kucia-Kręblaś, Naczelny Lekarz Uzdrowiska w województwie lubelskim. Ich zdaniem, gmina Nałęczów powinna zlecić badania i udokumentować właściwości lecznicze torfu, którego złoża są zlokalizowane w rozlewiskach Bystrej.
Gdyby badania próbek w poznańskim Zakładzie Balneochemii Państwowego Zakładu Higieny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wypadły pozytywnie i nałęczowska borowina otrzymałaby odpowiednie świadectwo, kolejnym krokiem byłoby przygotowanie tzw. operatu uzdrowiskowego do akceptacji Ministerstwa Zdrowia. W tym dokumencie gmina uwzględniłaby nowe możliwości lecznicze poparte spełnieniem warunków niezbędnych do uzyskania statusu uzdrowiska dwuprofilowego. Zgodnie z wymogami ustawowymi, są wśród nich m.in.: właśnie świadectwa potwierdzające właściwości lecznicze naturalnych surowców i właściwości lecznicze klimatu, a dodatkowo informacje na temat działających zakładów lecznictwa uzdrowiskowego oraz urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, do których zalicza się np. Park Zdrojowy. W operacie wskazuje się także kierunki lecznicze uzdrowiska. Akceptacja przez resort zdrowia dwuprofilowości Nałęczowa otwierałaby drogę do dalszego rozwoju uzdrowiska.
„Schorzenia narządu ruchu są jednymi z najczęściej współistniejących z chorobami kardiologicznymi, które leczymy w Nałęczowie – mówiła Mariola Kucia-Kręblaś przedstawiając radnym argumenty za dwuprofilowością uzdrowiska. – Szerszy profil uzdrowiska Nałęczów odpowiadałby na rosnące potrzeby związane ze starzeniem się społeczeństwa i wprowadzaną polityką senioralną”.
Jak podkreślała Mariola Kucia-Kręblaś, szerszy profil uzdrowiska Nałęczów byłby korzystny także dla mieszkańców, którzy czerpią dochody np. z działalności hotelarskiej prowadząc pensjonaty czy oferując pokoje do wynajęcia. Dodatkowe zabiegi z wykorzystaniem borowiny przyciągałyby nowych turystów i kuracjuszy. Rósłby lokalny rynek pracy, rozwijały się inne usługi, ożywienie objęłoby także rynek nieruchomości.
Radni z Komisji Uzdrowiskowej byli zgodni – sprawa warta jest rozważenia. Dyskusja na temat profilu uzdrowiska Nałęczów ma być kontynuowana na posiedzeniu Rady Miejskiej w szerokim składzie.
Gdzie są złoża torfu w Nałęczowie?
Bardziej sceptycznie o możliwości wykorzystania lokalnych złóż torfu wypowiadają się geolodzy. Według Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nałęczów, torf zalega w dolinie rzeki Bystrej. Znajduje się tam „jedno udokumentowane złoże torfu rolniczego o właściwościach leczniczych” (patrz mapa).
Fragment mapy obrazującej kierunki rozwoju Nałęczowa. Strzałki wskazują złoże torfu w dolinie Bystrej. Ciągła linia czerwono-pomarańczowa z pojedynczymi kropkami oznacza granicę strefy A uzdrowiska.
W Studium… zasoby tego złoża oszacowano na 1 907 tys. ton. Ale są to tzw. zasoby pozabilansowe, a zatem jest to takie złoże, które z powodu dużej głębokości zalegania, małej grubości pokładów, silnego zawodnienia lub innych utrudnień nie może być eksploatowane przy obecnym stanie techniki. Nie jest jednak wykluczone, że po pobraniu próbek i potwierdzeniu własności leczniczych torfu z okolic Bystrej pojawi się zapotrzebowanie na tę kopalinę ze strony nałęczowskich sanatoriów. Wtedy złoże może zostać ponownie oszacowane i dokładniej udokumentowane. I mogą się znaleźć chętni do jego eksploatacji, nawet w małym zakresie.
Dodatkowym problemem jest samo położenie złoża w otulinie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego oraz częściowo w strefie ochrony uzdrowiskowej A. „Ze względu na obowiązujące przepisy prawa oraz na konieczność ochrony walorów przyrodniczych i uzdrowiskowych, wydobycie kopaliny będzie musiało być prowadzone w sposób ograniczony i szczególnie staranny. Eksploatacja złoża w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej jest wykluczona” – czytamy w dokumentach planistycznych przyjętych przez gminę.
Krasnobród: jak to z torfem było
Ale wątpliwości związanych z możliwością wykorzystania złoża naturalnego surowca do wzmocnienia statusu uzdrowiska Nałęczów jest więcej. W przygotowanym przez Państwowy Instytut Geologiczny „Bilansie zasobów złóż kopalin w Polsce” (według stanu na koniec 2014 roku) w województwie lubelskim wskazano tylko jedno złoże torfu borowinowego o nazwie „Majdan Wielki I” w Krasnobrodzie. Pokłady torfu z tego złoża spełniają wymagania określone dla borowiny, przydatnej w leczeniu balneologicznym do zawijań, okładów i kąpieli. Zaliczono je do kopalin leczniczych i między innymi na tej podstawie Krasnobród uzyskał w 2002 roku status uzdrowiska.
Po wielu kłopotach dopiero niedawno udało się wydobyć z tego złoża pierwsze partie torfu, co było warunkiem utrzymania statusu uzdrowiska przez Krasnobród. „Eksploatacja torfu odbywa się na działce o powierzchni 54 ary. Korzystanie z lokalnego złoża borowiny wymaga prowadzenia ogromnej dokumentacji, zatrudnienia dodatkowej osoby z uprawnieniami, która nadzoruje wydobycie. Nie ukrywam, że bardziej opłacalne było przywożenie gotowej borowiny” – przyznaje w rozmowie z serwisem ND Wojciech Żurawiński, dyrektor SP Sanatorium Rehabilitacyjnego im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie.
To warto wiedzieć
- Wydobycie torfów do celów leczniczych, czyli borowiny jest w Polsce prowadzone w 10 miejscach i w 2014 roku wyniosło 7,58 tys. m3. Ilość ta stanowi tylko 0,6 proc. wydobycia torfów w Polsce, ale jest to ilość pokrywająca krajowe zapotrzebowanie.
- Borowiny są wykorzystywane w balneologii do kąpieli i okładów oraz do produkcji produktów leczniczych. Wykorzystuje się borowiny o odpowiedniej czystości mikrobiologicznej, znacznym stopniu rozkładu, konsystencji maziowej, dużej zawartości czynnych związków organicznych i wilgotności ponad 75 proc., nie przemrożone.
Za wcześnie na przesądzenie, czy Nałęczów powinien zabiegać o szerszy profil, o status uzdrowiska dwuprofilowego w oparciu o słabo udokumentowane złoża torfu. Za dużo niewiadomych. Ale warto serio przedyskutować taki scenariusz rozwoju korzystając z doświadczeń Krasnobrodu. „Drugi profil to drugi oddech dla Nałęczowa” – przekonuje Stanisław Gil. ms